Variabele kosten – Wat zijn dat en hoe bereken je dat?

Variabele kosten en vaste kosten; het zijn twee soorten kosten waar een duidelijk onderscheid in te vinden is. Dit onderscheid moet absoluut gemaakt worden, aangezien beide soorten kosten hun eigen kenmerken hebben. Hieronder kun je kennis maken met variabele kosten; zo vind je in dit artikel onder meer een lijstje met voorbeelden van deze kosten.

Heb je echter ook een maand waarin je minder producten produceert? Dan geniet je van lagere kosten. De variabele kosten bewegen eigenlijk volledig mee met de omvang van jouw productie. Doordat deze kosten afhankelijk zijn van de omvang van jouw productie is het wel lastig om deze kosten in te schatten. De kosten zijn immers elke maand anders; dit is dan ook het belangrijkste verschil ten opzichte van de vaste kosten.

Voorbeeld variabele kosten

Heb je jouw eigen productiebedrijf? Dan is het onwijs belangrijk om rekening te houden met de variabele kosten. Als je meer en meer producten gaat produceren, krijg je ook met hogere (variabele) kosten te maken. Om je een indruk van deze kosten te kunnen geven, hebben wij de meest voorkomende variabele kosten op een rijtje gezet:

• Machinekosten: als je jouw machines vaker en langer laat draaien, krijg je met hogere kosten te maken. Niet alleen de verbruikskosten spelen hier een rol bij, maar ook bijvoorbeeld de onderhoudskosten.
• Loonkosten: indien je een hogere productie gaat draaien, heb je hier mogelijk ook meer mankracht voor nodig. 
• Grondstofkosten: indien je meer producten gaat produceren, verbruik je ook meer grondstoffen. Je kunt hierbij overigens ook denken aan het water- en energieverbruik in jouw bedrijfspand/werkplaats.
• Transportkosten: ook de transportkosten stijgen naarmate je meer en meer producten gaat fabriceren/produceren.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van variabele kosten. Alle kosten die met de productie mee stijgen of dalen, kun je sowieso zien als kosten. Voor elke ondernemer is het van belang om deze kosten in de toom te houden, waarover hieronder meer.

Praktijk voorbeeld proportionele variabele kosten

Stel je voor dat in je bakkerij naast de kosten van meel, er ook kosten zijn voor medewerkers en elektriciteit, die variabel zijn:

1. Kosten van een Medewerker (loonkosten): Laten we zeggen dat je een bakker in dienst hebt. Deze bakker is verantwoordelijk voor het maken van broden. De bakker werkt op uurbasis en verdient bijvoorbeeld €10 per uur. Als de bakker één uur werkt, zijn de loonkosten voor die tijd €10. Als de bakker langer werkt, bijvoorbeeld twee uur, stijgen de loonkosten tot €20. Deze kosten zijn variabel omdat ze toenemen naarmate de arbeidstijd toeneemt, afhankelijk van de productiehoeveelheid.
2. Elektriciteitskosten: Je bakkerij heeft elektriciteit nodig om ovens, mixers en andere apparatuur te laten draaien. De elektriciteitskosten variëren afhankelijk van hoe lang je deze apparatuur gebruikt. Als je de ovens bijvoorbeeld vier uur lang laat draaien, zijn de elektriciteitskosten hoger dan wanneer je ze slechts twee uur gebruikt.

Nu, om te begrijpen hoe het verhogen van de productie de kostprijs van één product kan verlagen, laten we een voorbeeld bekijken:

Stel je voor dat je normaal gesproken 100 broden per dag bakt en dat de totale variabele kosten per brood (inclusief meel, loonkosten voor de bakker en elektriciteitskosten) €2 bedragen.

• Kostprijs per brood = Totale variabele kosten / Aantal broden = €200 / 100 broden = €2 per brood.

Nu, als je besluit om de productie te verhogen naar 200 broden per dag, zou je denken dat de kostprijs per brood hetzelfde blijft, omdat de totale variabele kosten verdubbelen:

• Kostprijs per brood = Totale variabele kosten / Aantal broden = €400 / 200 broden = €2 per brood.

Echter, hier is het belangrijke punt: de kosten van de bakker en de elektriciteitskosten zijn variabel, maar ze zijn niet direct proportioneel met de productiehoeveelheid. Dat betekent dat wanneer je de productie verdubbelt, je niet noodzakelijkerwijs de arbeidstijd van de bakker verdubbelt (mogelijk blijft hetzelfde) en de elektriciteitskosten mogelijk niet precies verdubbelen.

Als gevolg daarvan kunnen de variabele kosten per brood iets dalen wanneer je de productie verhoogt naar 200 broden, wat kan leiden tot een lagere kostprijs per brood dan €2. Dit komt doordat de kosten over een grotere hoeveelheid producten worden verdeeld.

Het verhogen van de productie kan dus helpen om de kostprijs per product te verlagen, op voorwaarde dat de variabele kosten niet evenredig toenemen met de productiehoeveelheid. Dit kan resulteren in een betere winstgevendheid voor je bakkerij. Het is echter essentieel om de kosten zorgvuldig te analyseren en te beheren om te profiteren van schaalvoordelen.

Stap 1: bepaal wat de variabele kosten per product zijn

Allereerst is het zaak om te bepalen/berekenen wat de kosten per product zijn. Je doet dit door de bovengenoemde voorbeelden van kosten te delen door de hoeveelheid producten die je fabriceert. 

Stap 2: variabele kosten per product vermenigvuldigen

Vervolgens kun je de variabele kosten per product vermenigvuldigen met de hoeveelheid producten. Je ziet dan al snel dat meer producten leiden tot een hogere kostenpost. Andersom werkt dat uiteraard ook zo; bij minder producten heb je een lagere kostenpost te maken.

Stap 3: kosten verwerken in jouw boekhoudprogramma

Vervolgens is het zaak om alle gemaakte kosten te verwerken in jouw eenvoudige boekhoudprogramma. Door alle facturen/kotsen de juiste rubriek in jouw programma mee te geven, krijg je direct inzicht in jouw totale kostenplaatje. Ook kan een online boekhoudprogramma hierbij direct onderscheid maken tussen variabele kosten en vaste kosten.

Is het aan te raden om op deze manier jouw variabele kosten te berekenen? Ja, dat is absoluut wenselijk. Als je deze kosten zo laag mogelijk weet te houden, weet je jouw totale winst namelijk (flink) te verhogen. Een handig hulpmiddel hiervoor is uiteraard een goed boekhoudprogramma. Met dank aan een goed boekhoudprogramma behoud je altijd het overzicht over alle inkomsten en uitgaven!